6. Beperking door pijn

Wat is pijn? Wat doe je in de praktijk als je cliënt pijn ervaart? En wat als je niet meer weet hoe verder te handelen?

Pijn is een onaangename ervaring met zowel fysieke als emotionele aspecten. Pijn is een complex onderwerp wat niet alleen over weefselschade gaat, maar ook over de ervaring ervan. Pijn is een subjectieve beleving gevolgd door een geconditioneerde respons en een waarneembare expressie. Het is zelfs zo, dat er schade kan zijn zonder pijn, en pijn zonder schade.

Pijn is subjectief 

Je eerdere ervaringen met pijn beïnvloeden hoe je omgaat met een signaal dat kan duiden op gevaar. Dit kan zijn dat je pijn niet uit, of juist snel uit, zoals in deze twee voorbeelden.

1. Als jij van je ouders niet mocht huilen als je viel, of dat je als topsporter hebt geleerd om ondanks pijn toch te presteren, dan zal jouw conditionering sneller leiden tot het negeren van pijn. Deze persoon zal de pijn ook niet snel uiten.
2. Een tweede voorbeeld is een cliënt wiens ouders altijd gevaar zagen en daardoor altijd wezen op mogelijk gevaar. Daarnaast is de cliënt zelf ernstig ziek geweest op jonge leeftijd, waarbij de ouders lieten merken dat je daar als mens zelf invloed op hebt. Een hele traumatische ervaring, die waarschijnlijk leidt tot een aversie tegen pijn en een angst om ziek te worden. Grote kans dat de cliënt heel bewust gevaar gaat vermijden en pijn heel snel wil lokaliseren en uiten.

Dit zijn twee voorbeelden waaruit duidelijk wordt dat pijn en weefselschade niet hetzelfde zijn: het is een subjectieve beleving. 

Pijn in de praktijk

De praktische invulling is dat je een pijnsignaal wel serieus moet nemen. Pijn is een waarschuwingssignaal van het lichaam wat je aandacht moet geven. Door de complexiteit van pijn is het van belang dat je handelt alsof er schade is, en vervolgens denkt op de lange termijn en overschakelt naar een plan om pijn te minimaliseren.

Pijn kan leiden tot compensatie patronen doordat het lichaam het gebied van de pijn gaat beschermen. Dit kan door extra spierspanning te genereren, of door om het gebied heen te bewegen. Dit wil je juist voorkomen als trainer, omdat dit de kwaliteit van bewegen kan verlagen.

Je kunt het pijnsignaal wel specifieker maken door te vragen over de pijn; de pijnlijke beweging op te zoeken, zodat je helder krijgt in welke specifieke bewegingsuitslag de pijn zich bevindt en deze pijn te documenteren van training tot training. Hier komt anatomische kennis van pas: als je de bewegingsrichtingen begrijpt, snap je ook dat in sommige gevallen een kleine verandering van positie de pijn kan wegnemen. Of bijvoorbeeld klachten van onderrug pijn verminderd of verholpen kunnen worden door het trainen van rompstijfheid. Focus op het blijven bewegen. Bewegen werkt pijn verlagend en herstel bevorderend.

Het lichaam is een zeer complex organisme dat zich beweegt in een complexe omgeving, waarbij het belangrijk is om je bewust te zijn van tot waar jouw kennis en ervaring reikt. Met een simplistische benadering tot beter bewegen kom je een heel eind, maar het werkt niet voor iedereen. Het is belangrijk om scherp te blijven en open te staan voor een uitzondering. Een prachtig voorbeeld van een interactie tussen ‘de geest’ en het lichaam in relatie tot de omgeving zijn psychosomatische klachten. Hierbij kun je door fysieke pijn ook mentaal lijden. Bijvoorbeeld wanneer je een been breekt tijdens het voetballen en daardoor boos en gefrustreerd raakt doordat je niet meer kunt sporten. Of andersom, dat je gestresst bent door werk en daardoor niet meer kunt slapen. Als je merkt dat een cliënt fysieke en/of mentale klachten heeft die jouw kennis en ervaring te boven gaan, houdt je dan aan het advies: ‘If in doubt, refer out.’ Verwijs bijvoorbeeld door naar een fysiotherapeut, de huisarts of een psycholoog. Of beter nog: werk samen met experts die je kunnen helpen als jouw kennis niet toereikend is.

Pijn is dus zowel fysiek als emotioneel lijden, wat je als trainer serieus moet nemen. Vraag door aan je cliënt om helder in kaart te brengen wat voor pijn het is en wanneer deze pijn wordt ervaren. Als de pijn aan blijft houden, werk samen met andere professionals om je cliënt optimaal te begeleiden.